بررسی کارآیی قارچ بیمارگر metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin در کنترل موریانه microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae) در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی

مخرب‏ترین موریانه در استان خوزستان گونه microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae) می‏باشد. مدیریت معمول موریانه‏های زیرزمینی در ایران شامل استفاده از حشره‏کش‏های خاک کاربرد می‏باشد که به منظور کاهش یا حذف جمعیت جستجوگر موریانه‏ها استعمال می‏شوند. اما استفاده مداوم از موریانه‏کش‏های شیمیایی در محیط زیست نگران کننده است. امروزه کنترل بیولژیک بسیار مورد تمجید قرار گرفته و به‏عنوان راهکاری برای حل مسئله کاربرد وسیع آفت‏کش‏های شیمیایی محسوب می‏شود. علاقه‏مندی برای بکارگیری قارچ‏های بیماریزای حشرات جهت مبارزه با حشرات آفت افزایش یافته است. یکی از مشهورترین قارچ‏های بیمارگر حشرات metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin می‏باشد. این قارچ به‏عنوان عامل بیماری موسکاردین سبز حشرات، قارچی مهم در کنترل بیولژیک حشرات آفت محسوب می‏شود. این تحقیق با هدف بررسی کارآیی قارچ m. anisopliae جدایه rhynchophorus یا سراوان (demi 001) در مقابل موریانه m. diversus در شرایط آزمایشگاهی و صحرایی انجام گرفت. در این تحقیق آزمون‏های مختلفی شامل آزمون غیرانتخابی (به روش آغشته‏سازی کاغذ صافی با سوسپانسیون اسپور قارچ و غوطه‏ورسازی موریانه‏ها در سوسپانسیون اسپور قارچ)، انتخابی، ارزیابی رفتار تونل‏زنی- غذایابی، انتقال افقی قارچ در جمعیت موریانه، طعمه مسموم و آزمون صحرایی انجام گرفتند. در آزمون طعمه مسموم از 3 بستر شامل بلوک چوبی، ترکیب خاک اره و ترکیب سلولزی به‏عنوان بستر ارائه اسپور در جمعیت موریانه استفاده شد. در آزمون‏های مختلف با افزایش غلظت سوسپانسیون اسپور قارچ میزان مرگ و میر افزایش یافت. همچنین در اکثر موارد با افزایش غلظت سوسپانسیون اسپور قارچ، مدت زمان لازم برای مرگ و میر 50% از جمعیت کاهش یافت. در آزمون انتقال افقی موریانه‏های ناقل توانستند قارچ بیمارگر را به موریانه‏های سالم انتقال دهند. این روند در غلظت‏های بالای سوسپانسیون اسپور قارچ و نسبت ناقل 30% و 50% مشهودتر بود. حداکثر میزان مرگ و میر در نسبت ناقل 10% در غلظت 108×3.5 اسپور در میلی‏لیتر بدست آمد که کمتر از 25% جمعیت بود. در آزمون صحرایی تلقیح قارچ در محیط باعث کاهش میانگین جمعیت موریانه‏ها گردید. برآورد تغذیه از بلوک‏های چوبی نیز این امر را اثبات کرد. میانگین جمعیت روی چوب‏های تیمار نشده مرحله اول، 1756 موریانه و روی چوب‏های تیمار نشده مرحله دوم، 691 موریانه بود. همچنین میانگین تغذیه از چوب‏های تیمار نشده مرحله اول، 75/59 گرم و میانگین تغذیه از چوب‏های تیمار نشده مرحله دوم، 81/27 گرم بود. در پایان با توجه به نتایج بدست آمده در این تحقیق می‏توان بیان کرد که قارچ m. anisopliae قابلیت توسعه به‏عنوان عامل کنترل بیولژیک موریانه m. diversus را دارد و باید تلاش‏های بیشتری جهت کاربردی کردن استفاده از آن در مقابل موریانه مذکور صورت پذیرد.